Arabuluculuk Etik Kuralları

1. Arabuluculuk Nedir?

Arabuluculuk, son zamanlarda popüler hale gelmiş alternatif bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir.  İş Hukuku ile başlayan arabuluculuk; daha sonra tüketici hukuku ve ticaret hukukuna da getirilmiş, şimdi ise çeşitli alanlarda başvurulan oldukça yaygın bir kurum olmuştur.

Peki arabuluculuk nedir? Halk dilinde arabuluculuk; arayı bulma, uzlaştırma, barıştırma ve orta bir noktada buluşturma çağrışımları yapmaktaysa da, aslında arabuluculuk adından da anlaşılacağı üzere özetle; belli bir hukuki uyuşmazlık içinde bulunan tarafların uzlaşması için Arabuluculuk faaliyetini yürüten ve Bakanlıkça düzenlenen arabulucular siciline kaydedilmiş bulunan bir veya birden fazla gerçek kişinin yol göstericiliği ile yürütülen bir uyuşmazlık çözüm sürecidir. Arabuluculuk, yabancılık unsuru taşıyanlar da dâhil olmak üzere, ancak tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri iş veya işlemlerden doğan özel hukuk uyuşmazlıklarının çözümlenmesinde uygulanır. “Arabulucu” taraflara süreç boyunca eşit mesafede duran, objektif, tarafsız ve bağımsız bir kişidir.

Arabulucu belirleme noktasında ise; taraflar arabulucuyu kendileri belirleyebilecekleri gibi, aracı bir kurum tarafından belirlenmesini istediklerinde ise Arabuluculuk Bürosuna başvurarak talepte bulunabilirler.

2. Arabuluculuk Etik Kuralları Nedir?

 Arabulucuların görev ve sorumluluklarını düzenleyen 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu (“HUAK”) ve Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu Yönetmeliği bireysel arabulucuların, kendi sorumlulukları altında, uymayı gönüllü olarak taahhüt edebilecekleri bazı ilkeler koymaktadır. Bu kurallara uyulması aslında Kanun ve Yönetmeliğin, Arabuluculuk Daire Başkanlığına ve Arabuluculuk Kuruluna yüklediği görevin ifasını ifade eder. Aşağıda daha ayrıntılı bahsedeceğimiz bu Etik kurallar, ihtiyari ve dava şartı olmak üzere başvurulan her tür arabuluculuğa uygulanabilir.

3. Arabuluculuk Etik Kuralların Temel Amacı Nedir?

• Arabuluculara mesleklerini icra ederken rehberlik etmek ve yol göstermek,
• Arabuluculuğa başvuran tarafları bilgilendirmek ve onların korunmasını sağlamak,
• Barışçıl bir uyuşmazlık çözüm yöntemi olarak arabuluculuğa toplum tarafından duyulan kamu güvenini arttırmak.

Arabuluculuk etik kuralları, sicile kayıtlı bulunan ve mesleğini icra etmeye başlamış bütün arabulucular tarafından kabul edilmiş sayılmaktadır. Esasında etik; doğru davranan ahlaklı bir insan olmak için sergilenmesi gereken davranışların ve bağlı kalınması gereken standartların bütünü olarak tanımlanabilir. Bunun yanında meslek etik kuralları ise, bu çerçevede herhangi bir mesleği icra ederken uyulması gereken davranış kurallarıdır. Arabuluculuk mesleği de etik kurallar ile iç içe geçmiş olarak düşünülmelidir.

5. Arabuluculuk Etik Kuralları
   • Eşitlik: Arabulucu, arabuluculuk süreci boyunca taraflardan bağımsız ve dışardan bakan bir kişi olmalı, taraflara eşit ve adil şekilde yaklaşmalıdır. Arabuluculuk süreci boyunca taraflar ile aynı mesafede durmalı ve süreç sonunda tarafların menfaat dengesini sağlayabilmelidir.
   • Bağımsızlık: Arabulucu, bağımsızlığını veya taraflarla arasındaki menfaat çatışmasını etkileyebilecek ya da bu izlenimi verebilecek durumları taraflara açıklamadan görevini icra etmemelidir. Süreç boyunca arabulucunun açıklama görevi devam eder. Arabulucunun taraflardan biriyle herhangi bir kişisel veya iş ilişkisinin bulunması, arabulucunun süreç sonucuna yönelik olarak doğrudan veya dolaylı farketmeksizin herhangi bir menfaatinin söz konusu olması, arabulucunun taraflardan biri için arabuluculuk dışında herhangi bir yetkiyle görev yapması gibi hallerde arabulucu, süreci bağımsızlık ve tarafsızlıkla sürdürebileceğine emin olması ve tarafların açıkça rıza göstermesi koşulu ile süreci başlatmalı veya sürdürmelidir.
   • Tarafsızlık: Arabulucu, görüşmeler sırasında hiçbir taraf ile kişisel yakınlık kurmamalı, bir tarafın menfaatini diğer taraftan çok korumamalıdır. Bu görüşmeler sırasında süreci yönetirken tutarlı, şeffaf ve tarafsız olmalıdır. Arabulucu, görevi ve arabuluculuk etik kuralları gereği arabuluculuk süreci hakkında tarafların tümüne eşit muamele etmeyi taahhüt eder.
   • Usul: Arabulucu, tarafları, arabuluculuk sürecinin niteliklerini ve arabulucunun ve kendilerinin arabuluculuktaki işlevi hakkında bilgilendirmeli ve tarafların sürecin nasıl işleyeceğini anladıklarından emin olmalıdır. Arabulucu, arabuluculuğun başlamasından önce, tarafların arabuluculuk anlaşmasının hükümlerini ve koşullarını ve özellikle, arabulucu ve taraflar hakkındaki gizlilik yükümlülüğüyle ilgili uygulanabilecek hükümlerini anladıklarından ve rıza gösterdiklerinden emin olmalıdır. Arabuluculuk, tarafların açık rızaları ile işleyebilecek bir süreçtir. Rıza olmaksızın tarafların iyi niyet temelinde müzakerede bulunması veya arabuluculuk sürecine bağlı kalması muhtemel değildir. Arabulucu, arabuluculuk için saha yaratmalı ve arabuluculuğun iyi anlaşılmasını sağlamak için rızayı geliştirmelidir.
   • Yeterlilik: Arabulucular, mesleğe atılmadan önce belirli eğitimlerden geçmektedirler ancak bununla kalmamaktadır. Arabulucu taraflar ile iletişime geçerken ve süreçleri yönetirken belirli bir mesleki yeterliliğe, bilgi ve birikime sahip olmalıdır. Ancak belirtmek gerekir ki her bir Arabulucu, kendi mesleki yeterliliğinden bizzat sorumludur ve gelişimi için gerekli adımları kendisi atmalıdır.
   • Adalet: Arabulucu, tarafların arabuluculukta eşit fırsatlara sahip olmasını sağlamalıdır. Arabulucu, somut olayın özellikleri ve arabulucunun böyle bir değerlendirme yapmaktaki yeterliği dikkate alınarak, varılan bir anlaşma, arabulucuya icra edilmez veya kanuna aykırı görünüyorsa yahut arabulucu, arabuluculuğun bir anlaşmayla sonuçlanmasının mümkün olmadığını düşünüyorsa uygun olduğu takdirde, tarafları bilgilendirecek ve aşağıdaki koşulların varlığı hâlinde arabuluculuğu bitirebilecektir.
   • Gizlilik: Arabuluculuk mesleğinde en önemli hususlardan biri ise görüşmeler sırasında gizlilik esasına uyulması gerekmektedir. Arabuluculuk aslında bir uyuşmazlığın dava yoluna gitmesi sonucu senelerce sürecek o sancılı süreci birkaç saate indirgeyen, tarafların zamanına mal olan ve maddi açıdan zorlayıcı olan hususları ortadan kaldıran çok değerli bir kurumdur. Bu sebeple de arabuluculuk görüşmeleri sırasında taraflar kendini güvende hissetmeli, samimi ve dürüstçe iletişim kurabilmeleri için güvenli bir ortam yaratılmalıdır. Bu ortamda değinilen bütün konular ise arabuluculukta gizlilik ilkesi gereğince taraflar arasında kalmalıdır.
   • Ücret: Arabulucu eğer daha önce kararlaştırılmamışsa, arabuluculuk sürecine ilişkin başvurmak istediği ücret şekli hakkında taraflara her zaman tam bilgi vermeli ve taraflar ücrete ilişkin ilkeleri kabul etmeden, arabulucu, arabuluculuğu kabul etmemelidir.
6. Sonuç

Bu etik değerler, arabulucuların gönüllü olarak uymayı taahhüt ettikleri ilkelerdir. Her ne kadar gönüllülük esas olsa da ilerleyen zamanlarda bu kurallara uyulmasını denetleyen birtakım mekanizmalar getirileceği gündemdedir. Bunun sonucunda kurallara uymayan arabulucular için belirli yaptırımlar da söz konusu olacaktır. Etik kurallara uyulması, bireysel uygulamacılar hakkında düzenleme yapılmasını engellemediği gibi, arabuluculuk yapan kurumlar kendi hizmet verdikleri özel arabuluculuk alanlarına göre bu kuralları genişletebilir veya geliştirebilirler.